Om te voorkomen dat waardevolle gebouwen verdwijnen, heb je als eigenaar bepaalde rechten en plichten die afhankelijk zijn van het statuut van je onroerend goed. Dit erfgoedstatuut kan je opzoeken via de Inventaris Onroerend Erfgoed of op de kaart via het Geoportaal.
- Het goed is vastgesteld als bouwkundig erfgoed
- Het goed is beschermd als monument
- Het goed is beschermd als stads- of dorpsgezicht
Het goed is vastgesteld als bouwkundig erfgoed
Door objecten van de wetenschappelijke inventaris vast te stellen, bevestigt de minister bevoegd voor het onroerend erfgoed dat deze erfgoeditems erfgoedwaarden bezitten en voldoende goed bewaard zijn. Hoewel de rechtsgevolgen minder uitgebreid zijn dan bij beschermd erfgoed, zijn er toch een aantal zaken om rekening mee te houden:
- Voor gebouwen uit de vastgestelde inventaris kan je een afwijking vragen van de normen voor energieprestatie en binnenklimaat (EPB-eisen), als dat nodig is om de erfgoedwaarden in stand te houden.
- Een woning op de vastgestelde inventaris is vrijgesteld van bepaald eisen uit de renovatieplicht voor residentiële gebouwen.
- Zonevreemde gebouwen uit de vastgestelde inventaris kunnen eenvoudiger een nieuwe functie krijgen.
- Om sociale huisvesting door renovatie te stimuleren, gelden er voor vastgesteld erfgoed specifieke afwijkingen van de normen voor sociale woningbouw.
- Om sloopwerken uit te voeren aan vastgesteld erfgoed, moet er altijd een omgevingsvergunning aangevraagd worden. De gemeente zal rekening houden met de erfgoedwaarden bij de beoordeling van de aanvraag.
- Ook de vrijstelling voor het aanbrengen van isolatie aan de buitenzijde van de woning geldt niet voor gebouwen opgenomen in de inventaris.
- De informatieplicht bij eigendomsoverdracht stelt dat het erfgoedstatuut vermeld wordt in aktes of overeenkomsten.
Sinds 2017 geeft het Agentschap Onroerend Erfgoed geen advies meer bij vergunningsplichtige aanvragen over objecten opgenomen in de vastgestelde inventaris. Deze taak werd overgedragen aan de lokale besturen. De cultuurhistorische aspecten kunnen meegenomen worden in beoordeling van de aanvraag.
Check de website van het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de meest recente informatie over de juridische gevolgen van een vaststelling.
Het goed is beschermd als monument
Een object uit de inventaris dat als monument beschermd is, heeft een hoge erfgoedwaarde. Door het onroerend goed te beschermen, kan Vlaanderen deze monumenten veiligstellen voor toekomstige generaties. Een monument wordt in zijn geheel aangeduid, vaak samen met de onmiddellijke omgeving en het interieur van het gebouw.
Een bescherming als monument brengt enkele rechtsgevolgen met zich mee:
- Er geldt een actieve plicht die stelt dat je het beschermd monument onderhoudt en tijdig de nodige maatregelen neemt.
- Niemand mag beschermde monumenten ontsieren of beschadigen. Volledige sloop is bijgevolg altijd verboden. Een gedeeltelijke afbraak kan uitzonderlijk, wanneer het de erfgoedwaarden van het geheel niet wezenlijk aantast.
- Beschermde monumenten zijn vrijgesteld van bepaalde eisen uit de renovatieplicht voor residentiële gebouwen.
- Voor werkzaamheden heb je mogelijk een toelating van het Agentschap Onroerend Erfgoed nodig. De toelatingsplichtige werken zijn opgesomd in het beschermingsbesluit of het Onroerenderfgoedbesluit.
- Voor werkzaamheden waarvoor een omgevingsvergunning vereist is, wordt het Agentschap Onroerend Erfgoed om advies gevraagd bij het verwerken van de vergunningsaanvraag. Een aparte toelating is hier niet nodig.
- De informatieplicht bij eigendomsoverdracht stelt dat het erfgoedstatuut en de hieraan gekoppelde rechtsgevolgen vermeld worden in alle publiciteit en in de aktes of overeenkomsten.
Check de website van het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de meest recente informatie over de juridische gevolgen van een bescherming als monument.
Het goed is beschermd als stads- of dorpsgezicht
Een beschermd stads- of dorpsgezicht is een ensemble van waardevolle onroerende goederen en omgevende elementen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een marktplein met beeldbepalende gebouwen, een dorpspomp en waardevolle beplanting.
Een bescherming als stads- of dorpsgezicht brengt enkele rechtsgevolgen met zich mee:
- Er geldt een actieve plicht die stelt dat je het beschermd stads- of dorpsgezicht onderhoudt en tijdig de nodige maatregelen neemt.
- Volledige sloop van het stads- of dorpsgezicht is altijd verboden. Voor gedeeltelijke sloop, het plaatsen of het herbouwen van constructies binnen het dorpsgezicht vraag je toelating bij het Agentschap Onroerend Erfgoed.
- Gebouwen in beschermde stads- of dorpsgezichten zijn vrijgesteld van bepaalde eisen uit de renovatieplicht voor residentiële gebouwen.
- Voor werkzaamheden aan een gebouw binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht heb je mogelijk een toelating van het Agentschap Onroerend Erfgoed nodig. Indien er een omgevingsvergunning nodig is, zit de toelating van het Agentschap Onroerend Erfgoed vervat in de vergunning. Je moet geen aparte toelating meer vragen.
- Bij werken die zichtbaar zijn vanaf de openbare weg en waarvoor geen omgevingsvergunning nodig is, moet je de werken melden bij de gemeente. Meer info over deze erfgoedmelding vind je hier.
- De informatieplicht bij eigendomsoverdracht stelt dat het erfgoedstatuut en de hieraan gekoppelde rechtsgevolgen vermeld worden in alle publiciteit en in de aktes of overeenkomsten.
Indien het gebouw gelegen in een beschermd stads- of dorpsgezicht ook beschermd is als monument, dan geldt de wetgeving voor beschermde monumenten.
Check de website van het Agentschap Onroerend Erfgoed voor de meest recente informatie over de juridische gevolgen van een bescherming als stads- of dorpsgezicht.